Cykl powieści Svena Hassela należy z pewnością do najbardziej popularnych utworów podejmujących tematykę wojenną (jak głosi okładka: przetłumaczono go na 15 języków, a rozeszły się w nakładzie 56 milionów egzemplarzy). Sam autor walczył w trakcie II wojny światowej na wszystkich frontach Europy, więc zadbał o realizm własnych utworów. Otóż to - realizm. Może naturalizm byłoby tutaj odpowiedniejszym terminem. Sven Hassel, opisując losy współtowarzyszy z kompanii karnej, nie stroni od epatowania przemocą, brutalnością, wulgarnością, a w to wszystko wplata jeszcze bardzo charakterystyczne poczucie humoru. Hassel pokazuje jak wojna zagłusza w człowieku wszystko, to co ludzkie. Jego jedynym ratunkiem stają się alkohol i niewybredne żarty, a celem przetrwanie - niezależnie od ceny, jaką przyjdzie za nie zapłacić. Bohaterowie Hassela nie zdają sobie nawet sprawy z tego, o co walczą. Dostali mundur, karabin, wpojono w nich dyscyplinę i kazano zabijać, więc zabijają. Myślę, że to, co pozwoliło zaistnieć Hasselowi na rynku wydawniczym, to właśnie typ bohatera, jaki wykreował w swoich powieściach. Wzbogacił nieco wizerunek Niemców nie czyniąc z nich wcielenia zła, lecz zwykłych ludzi, którzy walczą o przeżycie, tak samo jak każdy. Jest to z pewnością ogromna zaleta tej książki, ale nie była ona w stanie stłumić rozczarowania, jakie się we mnie zrodziło po przeczytaniu Kół terroru. Najsłabiej wypadają momenty, w których Hassel próbuje poprzez niemal poetyckie porównania czy metafory nadać plastyczności swoim opisom ("Różne rodzaje bomb z gwizdem spadały na miasto. Ono zaś leżało w dole jak przeznaczone na rzeź zwierzę, a ludzie, niczym wszy na sierści, wyszukiwali schronienia w jego zmarszczkach i zagłębieniach"). Wówczas w najbardziej dotkliwy sposób ujawnia się bezradność i ubogość języka, który nie jest w stanie opisać koszmaru II wojny światowej. Tylko zredukowanie go do najbardziej podstawowej funkcji: komunikowania następujących po sobie zdarzeń, może przywrócić mu moc. Tymczasem Hassel postępuje niekiedy wręcz odwrotnie. II wojna światowa, przede wszystkim zaś Holocaust, stanowią w mojej opinii najważniejsze wydarzenie współczesnej historii. Wywarła ona gigantyczne spustoszenie w świadomości ludzi, którzy ją przeżyli. Ci z kolei niejako przekazali część swojej traumy kolejnym pokoleniom. Jest to więc wydarzenie, które określa tożsamość (a raczej jej "fragment") nie tylko bezpośrednio w nim uczestniczących ludzi, ale również tych, którzy mieli szczęście narodzić się później. Właśnie konsekwencje II wojny światowej wydają się najbardziej interesujące. Dyskusja o nich jest niezwykle ważna, bowiem stanowi punkt wyjścia do rozmowy o współczesnym świecie. Hassel z kolei skupił się na przedstawieniu okrucieństwa wojny, jej bezwzględności i na tym poprzestał, co spowodowało, że Koła terroru w moim odczuciu są po prostu nudne. Do epatowania przemocą można się przyzwyczaić - po kilkudziesięciu stronach przestaje ono wywierać jakiekolwiek wrażenie. Lektura Kół terroru nie powiedziała mi nic nowego na temat wojny, ale podejrzewam też, że nie to było celem Hassela.